Atalarımın İzinde / ÇİĞİL TÜRKLERİ
Mevlana diyarı Konya ile kaplıcalarıyla meşhur Seyyid Mahmud Hayrani'nin memleketi Ilgın arasında ve Nasreddin Hoca'nın şirin Akşehir'i güzergahında bir Aşağı Çiğil kasabası vardır. Konya- Isparta yolunun 60. kilometresindeki Ilgın sapağından döndüğünüzde Çiftliközü'nden geçip, 20 kilometre kadar yol aldığınızda Aşağı Çiğil'e girmiş olursunuz. Doğduğum ve çocukluğumu yaşadığım şirin mi şirin kasabaya...
Derbent sapağını geçince, 2-3 yaşlarında iken temiz havasını soluduğum Kulaksız yaylasını çetin bir yokuşu tırmanırken seyredersiniz. Deve Yokuşu'nu indiğiniz sırada yol boyunca sıralı çeşmeler ve bir akar su eşlik etmeye başlar size. Bu Ilgın Gölü’ne kadar uzanan Çiğil Çayı’nın bir koludur.
Öteyüz'ün zirvesinden yokuş aşağı inerken Kızılcabel hizasından "semer damı'nda geçirdiğim çocukluk günlerimin hala hafızamda canlılığını koruduğu Demirci Deresi yaylasını ve Çulluk Pınarı’nı göremez ama hissedersiniz. Nihayet sağınız ve solunuzu kaplayan yüksek meşe ve çam ormanları arasından geçerek üç vadi arasında adeta bir deltayı andıran Aşağı Çiğil’e ‘merhaba’; dersiniz.
Bir başka giriş de Ilgın kaplıcalarının hemen yakınındadandır. Ilgın’ın Göçmen Mahallesi’nden geçip Göstere’ye sonra Geçit ve Balkı’yı görürsünüz. Çiğil Çayı’nın iki yanını kuşatan devasa ormanlık vadide meşhur Kumdöken (Üzüm Çubuğu) suyu ile ilgili tanıtıcı levhalar vardır. Asırlar öncesinden bilinen bu çam kokulu şifalı sudan içmeye yurdun dörtbir yanından insanlar gelmektedir. Benzeri belki Toroslar’ın muhtelif kesimlerinde görülen, iki tarafı da çamlarla kaplı muhteşem vadi sizi doğruca Aşağı Çiğil’e getirir. Yaklaşık 5 kilometre daha devam ettiğnizde ise Yukarı Çiğil’e ulaşırsınız.
DÜNDEN BUGÜNE
Karahanlı Devleti’ni kuranların Çiğil, Karluk ve Yağma Türkleri olduğu konusunda hemen bütün kaynaklar ittifak halindedir. Aşağı Çiğil ve Yukarı Çiğil halkı tarihin kaydettiği ilk Müslüman Türk devleti olan Karahanlı Devleti’nin kuran Çiğil Türklerinin öz be öz torunlarıdır. Diğer Türk boyları gibi Çiğil Türkleri de
Anadolu’nun hatta dünyanın değişik yerlerine göç ederek buralarda yeni yurtlar edinmişlerdir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla Diyarbakır, Denizli, Kayseri, Malatya, Kastamonu ve Elazığ’da Çiğil adıyla köy, kasaba veya mahalleler bulunmaktadır. Dahası Azerbaycan da bir Çiğil Adası vardır.
ÇİĞİL GÜZELİ
En eski Türk destanı olarak bilinen Alper Tunga Destanı’;nda, Divan’ı Lügat-i Türk’te, Çin ve İran kaynaklarında Çiğil Türkleri’nin yiğitliği bahadırlığı ve kahramanlığı anlatılmaktadır. Kaşgarlı Mahmut Divan’;da pek çok kelimenin “Çiğilce” olduğunu özellikle vurgulamaktadır. Çiğil kelimesi Divan Edebiyatı’;nda “güzel” karşılığı kullanılmıştır. Mevlana Celaleddin-i Rumi hazretleri Mesnevi’sinde Türkleri överken Çiğil Türklerine ayrı bir önem atfetmiştir.
Konya Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi öğrencilerine Aşağı Çiğil ve Yukarı Çiğil’de Türk Halk Edebiyatı ile ilgili ödev ve tezler yaptırılmaktadır. Öğrenciler bu iki kasabada yaptıkları taramalarda eski Türk geleneklerine dair zengin bulgulara ulaşmaktadır. Gerçekten de Çiğil halkı, Anadolu’nun hemen tamamında olduğu gibi geleneksel Türk örf ve an’anelerini eksiksiz yansıtır. Misafirperverdir, çalışkandır, cömerttir, mert ve dürüsttür. Dinine, vatanına, milletine ve bayrağına son derece bağlıdır. Çiğil, gözünü budaktan sakınmayan cesur insanların otağıdır. Çünkü onların ataları tarihte ilk Müslüman Türk devleti Karahanlı Devleti’nin kurucuları arasındadır. Abdülkerim Satuk Buğra Han’ın ordusununun bel kemiğini Çiğil bahadırları teşkil etmiştir.
Sefa KOYUNCU I www.mavizaman.com & Kuvantum Edebiyatı Araştırma Grubu (KEAG Google Grups)
